Περιήγηση στον τόπο μας το 1819 απ' τον WILLIAM GELL

"...Ερχόμενοι από το Λοντάρι, σταματήσαμε στο χάνι της Τσακώνας. Εδώ ξεκουραστήκαμε και οι οδηγοί μας δείπνησαν. Ενώ θαυμάζαμε από το χάνι την θαυμάσια θέα μπροστά μας, μερικές γυναίκες πέρασαν φορτωμένες με βαριά φορτία, τα οποία τις έκαμψαν σχεδόν στο έδαφος, ενώ οι άνδρες που τις συνόδευαν δεν συμμετείχαν καθόλου στην εργασία. Δώσαμε μερικά χρήματα στις φτωχές γυναίκες, και λίγο από το ψωμί και τα σύκα μας. Αυτή η κίνηση τους εξέπληξε πολύ. Φαινόταν ότι μετά βίας κρατούσαν τις αισθήσεις τους. Με τέτοια ασυνήθιστη μεταχείριση προς αυτές, οι άνδρες τους έδειχναν πραγματικά να τις σκέφτονται και να τις φροντίζουν λιγότερο από τα άλογα και τα μουλάρια τους.
Παραμείναμε ένα σύντομο χρονικό διάστημα στο χάνι της Τσακώνας. Αυτό το οικοδόμημα, αποτελείται, όπως είναι συνηθισμένο στις επαρχίες, από ένα μακρόστενο και χαμηλό υπόστεγο, με κάποιο χώρο υποδοχής που περιβάλλεται με μικρότερα χαμόσπιτα, και φτωχικούς ξενώνες, περίπου 8 πόδια ψηλούς. Μερικά βαρέλια με ρύζι, λάδι, ρετσίνα, σταφίδες, και δέρματα λύκων που είχαν τοποθετηθεί στη στέγη, συμπλήρωναν τον εφοδιασμό αυτού του διάσημου τόπου.
Υπήρχε επίσης και ένας μεγάλος κήπος στο χάνι, περιφραγμένος από φραγκοσυκιές, κάτω από τις οποίες καθόταν ένας φοβερός Αράπης, ο οποίος μας πλησίασε και μας είπε ότι ήλθε από τον Μυστρά. Στο χέρι του κρατούσε ένα οργάνου θορύβου, γιατί μουσικής δεν θα μπορούσε κανείς να το πει, με το οποίο συνόδευε τις φωνές του και τις χειρονομίες του, που υποτίθεται ότι ήταν τραγούδι. Την κιθάρα του την κατασκεύασε από το φλοιό μιας κολοκύθας, ένα μέρος της οποίας έκοψε και κάλυψε με ένα κομμάτι περγαμηνής όπως ένα τύμπανο. Μέσω της κολοκύθας ένα μακρύ ραβδί χρησίμευε για να τεντώσει τις χορδές.
Αυτό το φτωχικό χάνι είναι τρεισήμισι ώρες από τις πύλες της αρχαίας Μεσσήνης. Η πεδιάδα ανάμεσα στο χάνι και στην Ιθώμη είναι ελώδης, με το χωριό Μελιγαλά στο κέντρο. Μισή από την πεδιάδα ήταν καλλιεργημένη και μισή ακαλλιέργητη Αυτή η περιοχή είναι κατάφυτη από φραγκοσυκιές και καλυμμένη με άγρια λεβάντα, που όταν ποδοπατήθηκε από τα άλογα μας, ανέδυε μια ευχάριστη αρωματική μυρωδιά. Εδώ, εξαιτίας των ελών το κλίμα είναι ανθυγιεινό. Στα γαλλικά στρατεύματα που στρατοπέδευαν στην περιοχή, παρουσιάστηκε ελώδεις πυρετός, που επιδεινώθηκε από την μακρά έκθεσή τους στον καυτό ήλιο κατά τη διάρκεια της ημέρας, και την υγρασία τη νύχτα, αλλά και από την απεριόριστη κατανάλωση που έκαναν στο ρακί και το κρασί στα οποία ο τόπος αφθονεί.
Εκεί, μας πλησίασαν κάποιοι χωρικοί να μας πουλήσουν παλαιά, βυζαντινά κυρίως, νομίσματα.
Σε μία ώρα και σαράντα λεπτά πορείας από το χάνι φτάσαμε στη Σκάλα. Βρήκαμε το χωριό πιο πυκνοκατοικημένο από οποιοδήποτε που είχαμε δει πρόσφατα, και πήγαμε να κατοικήσουμε σε ένα πύργο, του Έλληνα δημογέροντα. Εάν ήταν πιωμένος ή τρελός, ή μόνο κακόβουλος, δεν μπορούσαμε να το γνωρίζουμε ακριβώς, αλλά ο άρχοντας αφού έκλεισε και κλείδωσε την πόρτα του με αμπάρα, έπειτα, έβγαλε το κεφάλι του από το ψηλότερο παράθυρο, και μας πέταξε από εκεί, κάτω, όλες τις αποσκευές μας. Ο κ. Δημήτριος, όπως ήταν το όνομα του, συνέχισε να μας βρίζει και να μας περιγράφει πώς θα μεταχειριζόταν όχι μόνο εμάς, αλλά και τις μητέρες μας και τις αδελφές μας και την θρησκεία μας. Μερικοί από τους γείτονες μας βεβαίωσαν ότι ο άρχοντας τους ήταν και πιωμένος και τρελός, και θα μας φρόντιζαν αφότου είχε κοιμηθεί. Δεδομένου ότι καταλύσαμε σε ένα ανεκτό διαμέρισμα, δεν σκεφτήκαμε κάτι άλλο από το να προμηθευτούμε τάπητες, μαξιλάρια, φωτιά, πουλερικά, αβγά και δεδομένου ότι οι Έλληνες δεν τρώνε οποιαδήποτε λαχανικά, την κατανάλωση των οποίων θεωρούν τουρκική ιδιαιτερότητα, στείλαμε μερικούς ανθρώπους να πάνε στους λόφους και να μαζέψουν άγρια λάχανα, τα οποία για εμάς δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα…"

Πηγή: OF A JOURNEY THE MORE A. BY SIR WILLIAM GELL LONDON 1823