Τα τοπωνύμια και τα μικροτοπωνύμια της Μερόπης

Τα τοπωνύμια αποτελούν ένα λεξικό, χαραγμένο στο έδαφος. Όπως και τις άλλες λέξεις, αυτά δεν τα έπλασαν οι σημερινοί χρήστες τους, αλλά τα κληρονόμησαν από τους προγόνους τους, που έζησαν στον ίδιο χώρο. Γι’ αυτό τα τοπωνύμια μαρτυρούν για τις ιστορικές και κοινωνικές διαδρομές του τόπου.
Μέσα στο γλωσσικό πλούτο του τοπωνυμικού υλικού αποτυπώνονται ασχολίες, ήθη, στάσεις και νοοτροπία των κατοίκων, συνήθειες και συμπεριφορά, όροι τοπογραφίας, πανίδας και χλωρίδας, καταδηλώσεις κτισμάτων και καιρικών φαινομένων. Στο γλωσσικό πλούτο του τοπωνυμικού υλικού αποτυπώνονται πολύτιμα ιστορικά στοιχεία γιατί οι παλιές συνθήκες μπορεί να άλλαξαν, κτίσματα κατεδαφίστηκαν και είδη πανίδας μπορεί να εξαφανίστηκαν μα τα τοπωνύμια, που συνδέονται με τα θέματα αυτά, συνήθως παραμένουν, δίνοντάς μας σημαντικές πληροφορίες για το ιστορικό παρελθόν.
Ρίχνοντας μια απλή ματιά στα τοπωνυμία και μικροτοπωνύμια των περιοχών που περιβάλουν το χωριό μας δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός γλωσσολόγος για να κάνει μία απλή διαπίστωση.
Ότι ο πληθυσμός αυτού του τόπου από την πρώτη στιγμή που κατοικήθηκε μέχρι σήμερα ήταν καθαρά ελληνικός αφού πλην ελάχιστων εξαιρέσεων οι περιοχές έχουν Ελληνικότατες ονομασίες.
Η παρακάτω καταγραφή των τοπωνυμίων και μικροτοπωνυμίων του χωριού μας, αποτελεί μια προσπάθεια να καταγραφούν αυτά, να ερμηνευτούν, αλλά κυρίως να περισωθούν.

Ας δούμε πρώτα τα τοπωνύμια των συνοικισμών που συνθέτουν την Μερόπη.
Ο συνοικισμός Μούστα, ευρισκόμενος στο κέντρο της πεδιάδας της Στενυκλάρου, προήλθε από τα μεγάλα τέλματα, που σχημάτιζαν οι χείμαρροι στη κοιλάδα της Μπραδίτσας «δίκην Μούστου» εξού και η ονομασία του. Το όνομα «Μούστος» το συναντάμε και στην οροσειρά του Πάρνωνα, όπου μεταξύ θάλασσας και ακτής εκτείνεται μεγάλο καλαμοβριθές έλος που φέρει το όνομα «Μούστος». (Alf. Philippson, Voyage en Moree, 1805, σ. 158)
Ο συνοικισμός Σπανοχώρι είναι ο αρχαιότερος εκ των τεσσάρων συνοικισμών της Μερόπης. Από το 1417, ένα μέρος από τα τάγματα των Καταλανών που διέμεναν στο Ναυαρίνο της Πύλου, αποσύρθηκε στο εσωτερικό του νομού εγκαταστάθηκε και συγκρότησε μια μικρή κοινότητα με καθήκοντα ‘’φυλακίου’’ για τον έλεγχο της γύρω περιοχής. Το Ισπανοχώρι αυτό, έμεινε στη γλώσσα των Ελλήνων ως 'σπανοχώρι, μέχρι τις μέρες μας. Εξάλλου, Σπανοχώρι ονομαζόταν κατά τον μεσαίωνα και το παλαιόκαστρο της Πύλου, πριν καθιερωθεί η ονομασία Ναυαρίνο. (The Minnesota Messenia expedition. William A. McDonald and George R. Rapp. σελ. 67). Την ετοιμολογία του συνοικισμού της Μερόπης Σπανοχώρι μας δίνει και ο M. T. Houtsma ως εξείς: Spanochori (= village of the Spaniards)στο έργο του E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913-1936, Τόμος 7‎ - σελ 883.
Στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο συνοικισμός Τσαούση, κατά την περίοδο της δεύτερης Τουρκοκρατίας υπήρχε μόνιμο στρατιωτικό φυλάκιο Τούρκων. Η παρουσία της Τουρκικής Φρουράς αποσκοπούσε στην περιφρούρηση των πόσιμων νερών της περιοχής (συνήθιζαν οι Έλληνες να καθιστούν τα νερά μη πόσιμα, ρίχνοντας μέσα στα πηγάδια ψόφια ζώα κ.α.) , γιατί η τοποθεσία αυτή ήταν συχνά τόπος ολιγοήμερης στρατοπέδευσης των Τουρκικών στρατευμάτων από και προς τη Μεσσηνία. Ο επικεφαλής της φρουράς τους, έφερε τον βαθμό του çavuş (τσαούς = λοχίας). Το μικρό τμήμα στρατού που αλλάζει τμηματικώς φρουρά, ονομαζόταν από τους Βυζαντινούς «Αλλάγιον». (Βλ. Αδαμαντίου, Χρον. Μορέως». Στο Τσαούσι λοιπόν έδρευε τμήμα στρατού υπό Τσαούς και στον παρακείμενο συνοικισμό Αλλαγή, γινόταν το Αλλάγιον της Φρουράς. (Byzantine Armies Ad 1118-1461. Ian Heath, Angus McBride. σελ. 13). Το τοπωνύμιο Τσαούσι το βρίσκουμε ως λήμμα σ' ένα κατάλογο Ελληνικών τοπωνυμίων ως εξείς: Τσιαούση τοῦ, τοῦ Τσαούση, τά Τσαούσια, στοῦ Τσαούση τή χούνη. (Place Names of Southwest Peloponnesus: Register and Indexes‎ - σελ. 271. Demetrius J. Georgacas, William A. McDonald - 1969).

Παρακάτω θα αναφέρουμε με αλφαβητική σειρά όσα μικροτοπωνύμια της Μερόπης θυμόμαστε και γνωρίζουμε.

• Αγγούρια: η περιοχή με το τοπωνύμιο αυτό βρίσκεται νότια του χωριού και επί της αγροτικής οδού που διασταυρώνεται με την επίσης αγροτική οδό Σολακίου - Αλλαγής.

• Βάγια: η τοποθεσία αυτή βρίσκεται αριστερά του οδικού άξονα Μερόπης - Μελιγαλα. Το τοπωνύμιο οφείλεται προφανώς στην έντονη βλάστηση θάμνων βάγιας.

• Βαρικά: τοποθεσία Νοτιοδυτικά της Μερόπης, απέναντι από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου εκτεινόμενη ως τα όρια του δημοτικού διαμερίσματος Σολακίου. Την ονομασία την οφείλει στην έντονη παρουσία υγρασίας στο έδαφος καθ' όλη την διάρκεια του έτους. Την περιοχή αυτή οι ξένοι περιηγητές κατά των 18ο και 19ο αι. την αναφέρουν ως ελώδη και ακαλλιέργητη.

• Γύφτικα: έτσι ονομάζεται ο δρόμος που ενώνει την «παλιά αγορά» στο Τσαούσι με τον κεντρικό δρόμο της Μερόπης. Το τοπωνύμιο μας μαρτυρά την ύπαρξη σιδηρουργείων κάποτε.

• Καμίνια: το μέρος αυτό βρίσκεται πίσω από τον ναό του Αγ. Δημητρίου κι έχει πάρει το όνομά του από την ύπαρξη και λειτουργία των εκεί κεραμιδοκάμινων αρκετές δεκαετίες πριν.

• Κατσιλιέρες: το μέρος αυτό βρίσκεται στον συνοικισμό Μούστα.

• Κολομπότσι: τοποθεσία δυτικά του Σπανοχωρίου. Την ονομασία αυτή την συναντούμε ξανά σε χωριό στο Λέχαιο Κορινθίας.

• Λιγιά: ονομασία περιοχής δυτικά του κάμπου της Μερόπης, κατάφυτης από λιγές.

• Μακρινούρα: η θέση αυτή βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού. Για την ακρίβεια λίγο πριν τον χείμαρρο Ντουράκο και ανατολικά της εθνικής οδού Τσακώνας - Καλαμάτας.

• Μπαΐρια: το τοπωνύμιο αυτό βρίσκεται διακόσια μέτρα δεξιά του δρόμου προς τον Μελιγαλα. Τα «μπαΐρια» (αλάνες) είναι τα χέρσα χωράφια, τα γεμάτα πέτρες και αγριόχορτα. Προέρχεται από το τούρκικο bayir που έχει λίγο διαφορετική σημασία - είναι η πλαγιά, ο λόφος.

• Ντελιγιάννενα: η τοποθεσία αυτή βρίσκεται νότια του χωριού και δυτικά από το Τσαουσέικο νεκροταφείο. Την ονομασία την οφείλει στην "Ντελιγιάννενα" η οποία ήταν ιδιοκτήτρια μέρους της περιοχής αυτής στις αρχές του περασμένου αιώνα.

• Πλάτανος: η θέση αυτή βρίσκεται βορειοανατολικά του συνοικισμού Τσαούσι και η ονομασία της μας δηλώνει την ύπαρξη κάποιου πλάτανου ως σημείο αναφοράς στην περιοχή.

• Πυργάκια: βρίσκεται δυτικά του συνοικισμού Μούστα, η περιοχή αυτή είναι όμορη με το χωριό Ζευγολατιό. Η τοπωνυμία, μας μαρτυρά σαφέστατα την ύπαρξη πυργίσκων σε απώτερους ιστορικούς χρόνους.

• Τζιούμησες : τοποθεσία βορειοανατολικά του συνοικισμού Αλλαγή. Βρίσκεται πριν το χείμαρρο Ντουράκο, δεξιά της εθνικής οδού προς την Τσακώνα.

• Τραγάνες: η τοποθεσία αυτή βρίσκεται νοτίως του χωριού και καλύπτει μια μεγάλη λιόφυτη έκταση που εκτείνεται ως την εθνική οδό στην Αλλαγή.

• Χαλικούρα: τοποθεσία δυτικά του χωριού εκτεινόμενη από τη "δημοσιά" προς τον Μελιγαλά μέχρι την γέφυρα του ομώνυμου χειμάρρου.

Σίγουρα τα τοπωνύμια της Μερόπης είναι πολύ περισσότερα. Οποιαδήποτε διόρθωση ή συμπλήρωση θα ήταν πολύ σημαντική.