ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΩΝ

*Σεισμολογικές έρευνες στη Μεσσηνία*
Η σεισμική δραστηριότητα ενέχει σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη ζωή και έχει αρνητικές επιπτώσεις για την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Η περιοχή της Μεσσηνίας, βρίσκεται σε μία από τις πιο σεισμικά ενεργές ζώνες της περιοχής της Μεσογείου. Σοβαροί σεισμοί προκάλεσαν επανειλημμένα ανθρώπινες απώλειες και εκτεταμένες καταστροφές. Παρά τη σημαντική πρόοδο στον τομέα των κατασκευών και αντισεισμικού σχεδιασμού στα τεχνικά έργα, η ταχεία αύξηση του πληθυσμού και η πρόσφατη εκτεταμένη αστικοποίηση, σε συνδυασμό με την αμέλεια ως προς την τήρηση των κανονισμών στις κατασκευές, έχουν αυξήσει τους κινδύνους από έναν ενδεχόμενο σεισμό.

 ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΚΑΙ ΑΝΩ ΜΕΣΣΗΝΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΩΤΗ
Μετά τον καταστροφικό σεισμό στις 13 Σεπτεμβρίου 1986 στη Καλαμάτα, οι αρχές υποστήριξαν τοπικές μελέτες με στόχο να εντοπιστούν τα ενεργά ρήγματα και να εξηγηθούν οι τεκτονικές διεργασίες. Όλες αυτές οι μελέτες που έγιναν ήταν χερσαίες, με εξαίρεση τη χαρτογράφηση της ρηχής γεωλογίας στο εσωτερικού του Μεσσηνιακού κόλπου.
Κατά συνέπεια, η τεκτονική των χερσαίων περιοχών αντιστοιχίζεται με επαρκή ακρίβεια, ενώ η υπεράκτιά τους είναι ελάχιστα κατανοητή.
Το τοπικό δίκτυο αποτελούνταν από 10 σεισμογράφους πυθμένα ωκεανών (OBSs) και 20 αυτόνομους επίγειους σταθμούς. Ο πίνακας καταγραφών λειτουργούσε συνεχώς από τις 27 Ιουλίου ως τις 9 Σεπτεμβρίου 1999. Όμως διεκόπη η έρευνα νωρίτερα από ό, τι είχε αρχικά προβλεφθεί για την παρακολούθηση της δραστηριότητας των μετασεισμών στον καταστροφικό σεισμό της Αθήνας τον Σεπτέμβριο του 1999.

Η θέσεις των σεισμολογικών σταθμών που τοποθετήθηκαν στη Μεσσηνία για την αναφερόμενη έρευνα.

Χάρτης που δείχνει την πλήρη σεισμικότητα όπως καταγράφηκε από το τοπικό δίκτυο Μεσσηνίας.

3D αναπαράσταση της συστοιχίας των γεγονότων που καταγράφηκαν στο εσωτερικό της Μεσσηνίας, όπως φαίνεται από τα νότια.

Χάρτης με την κατανομή της σεισμικότητας. Τα ενεργά ρήγματα σημειώνονται με κόκκινο χρώμα. Με κύκλους απεικονίζονται στον χάρτη τα επίκεντρα των ισχυρών σεισμών στο Μελιγαλά την 16η Σεπτεμβρίου 2001 μεγέθους 5,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, στην Καλαμάτα την 13η Σεπτεμβρ 43;ου 1986, μεγέθους 6,2 Ρίχτερ και 7 χιλιόμετρα ΒΑ της Καλαμάτας την 1η Μαρτίου 2004 μεγέθους 5,5 Ρίχτερ.

Κατά τις 45 μέρες της έρευνας καταγράφηκαν 1121 μικροσεισμοί με ελάχιστο όριο μεγέθους ML0.7. Οι σταθμοί τοποθετήθηκαν με ακανόνιστο πλέγμα που κάλυπτε μια έκταση περίπου 3.500 km2. Τοποθετήθηκε ένας σταθμός ανά 100 km2.

Η σεισμικότητα ήταν πιο έντονη κατά το δεύτερο ήμισυ της περιόδου παρατήρησης, με μέγιστη των 79 εκδηλώσεων που καταγράφηκαν στις 7 του Σεπτέμβρη 1999, ενώ ο μέσος όρος καθορίστηκε στις 20 εκδηλώσεις ανά ημέρα. Η υψηλή σεισμικότητα της 7 Σεπτεμβρίου συνδέεται με τον ισχυρό σεισμό στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1999.
Η συσχέτιση της σεισμικότητας με τα τεκτονικά στοιχεία έδειξαν ότι τα περισσότερα ρήγματα με προσανατολισμό από τα ΒΔ-ΝΑ είναι ενεργά. Οι νεογενής λεκάνες της Μεσσήνης, Μελιγαλά και Μεγαλόπολης είναι σεισμικά πολύ δραστήριες και οι ανατολικές πλευρές τους, παρουσιάζουν υψηλότερη σεισμική δραστηριότητα από τις δυτικές. Αυτό δείχνει ότι οι λεκάνες είναι ασύμμετρες στην ανατολική-βορειοανατολική πλευρά τους. Η δυτική πλευρά της λεκάνης απορροής τους είναι λιγότερο παραμορφωμένη και η σεισμική δραστηριότητα είναι διασκορπισμένη σε διάφορα δευτερεύοντα ρήγματα ΒΔ-ΝΑ.
Σύμφωνα με τις έρευνες, τα ρήγματα στη περιοχή της Άνω Μεσσηνίας είναι ικανά να προκαλέσουν σεισμούς μέχρι Ms6.1 μεγέθους. Αυτό όμως δεν ισχύει για το σύνολο των παραθαλάσσιων περιοχών νότια και δυτικά της Μεσσηνίας, αφού το μέγεθος και η δραστηριότητα των ρηγμάτων είναι πολύ μεγαλύτερο και επιρρεπή στο να αναπτύσσουν σεισμούς μεγαλύτερων μεγεθών.

ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ
ΕΡΕΥΝΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Ο Κυπαρισσιακός κόλπος είναι μια από τις πιο σεισμικά ενεργές περιοχές στην Ελλάδα και ολόκληρης της περιοχής της Μεσογείου.
Αυτή η περιοχή έχει πληγεί επανειλημμένα από μεγάλους σεισμούς σε μέγεθος, που έχουν προκαλέσει σοβαρές καταστροφές αλλά και ανθρώπινες απώλειες, παράδειγμα: το 1886 στα Φιλιατρά μεγέθους 7.3 Ρίχτερ, το 1899 στη Κυπαρισσία μεγέθους 6.5 Ρίχτερ, το 1947 στη Πύλος μεγέθους 7.0 Ρίχτερ, το 1997 στους Γαργαλιάνους μεγέθους 6.6 Ρίχτερ κ.α., δημιουργόντας παράλληλα κάποια από τα μεγαλύτερα τσουνάμι στη περιοχή της Μεσογείου Θάλασσας.
Επίσης, έχει παρατηρηθεί σχέση μεταξύ των μεγάλων σεισμών (δηλαδή του 1630 και του 1866), που αλληλεπιδρούν τόσο με τα κοντινά ρήγματα, όσο και με άλλα σε απομακρυσμένες παράκτιες περιοχές στη δυτική Πελοπόννησο, στην Κρήτη, και ως ένα βαθμό στην Αλεξάνδρεια (Αίγυπτος), στην Αδριατική Θάλασσα και στην Ανατολική Σικελία.

Παρά τη σημαντική πρόοδο στον τομέα των κατασκευών και αντισεισμικού σχεδιασμού στα τεχνικά έργα, η αύξηση του πληθυσμού και η εκτεταμένη αστικοποίηση έχουν αυξήσει τον κίνδυνο από τους σεισμούς σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Η κατάσταση αυτή απαιτεί επειγόντως λύσεις για μια αποτελεσματική διαχείριση και σχέδιο μετριασμού των κινδύνων. Γι 'αυτό, είναι σημαντικές οι μελέτες της τοπικής σεισμικής δραστηριότητας, όπως αυτή που παρουσιάζουμε, που καθορίζουν τα ενεργά ρήγματα με υψηλή ακρίβεια και γεννούν συμπεράσματα που απαιτούνται για μια αξιόπιστη αξιολόγηση της επικινδυνότητας από σεισμούς και τσουνάμι.

Στα πλαίσια του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος SEAHELLARC του 6ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης έγινε εγκατάσταση 15 ψηφιακών σεισμογράφων ξηράς και πόντιση 17 ψηφιακών σεισμογράφων θαλάσσιου πυθμένα στη ευρύτερη περιοχή του Κυπαρισσιακού κόλπου για την καταγραφή της μικροσεισμικής δραστηριότητας. Σε χρονικό διάστημα δύο μηνών (23/09/2006 – 26/11/2006), το δίκτυο κατέγραψε περισσότερα από 3500 σεισμικά γεγονότα, με ελάχιστο κριτήριο την ταυτόχρονη καταγραφή τους από 6 σταθμούς.
Οι θέσεις των σεισμολογικών σταθμών που χρησιμοποιήθηκαν για την καταγραφή μικροσεισμικής δραστηριότητας στον Κυπαρισσιακό Κόλπο. Το κίτρινο χρώμα στα τρίγωνα υποδηλώνει τους επίγειους σταθμούς και το πράσινο τους θαλάσσιους. Στο πίνακα SEAHELLARC φαίνεται ο χάρτης των περιφερειακών ενισχύσεων που παρεμβάλλονται της ανατολικής περιοχή της Μεσογείου.

Χάρτης που δείχνει την πλήρη σεισμικότητα της περιοχής όπως καταγράφηκε τη περίοδο της έρευνας


Α) Διαρθρωτικό σκίτσο του ελληνικού τόξου που δείχνει επίσης τη διάκριση των τριών τομέων με διαφορετικές νεοτεκτονικές τάσεις. (Β) Θέση της υπό εξέταση περιοχής του Κυπαρισσιακού Κόλπου, κατά το νεοτεκτονικό πλαίσιο της Πελοποννήσου. (Γ) γεωτεκτονικό προφίλ ανάμεσα στα νησιά Στροφάδες και τον Κυπαρισσιακό Κόλπο, συμπεριλαμβανομένης της θέσης της υπό εξέταση περιοχής.

Απλοποιημένος γεωλογικός χάρτης της παράκτιας ζώνης κατά μήκος του Κυπαρισσιακου Κόλπου (Papanikolaou et al. 2007)

Για τον προσδιορισμό των επικέντρων εφαρμόστηκε ένα τοπικό μοντέλο ταχυτήτων που προέκυψε από ένα ενεργό σεισμικό πείραμα. Καθορίστηκαν συνολικά 581 μηχανισμοί γένεσης σεισμών και πραγματοποιήθηκε διάκριση των πιο αξιόπιστων λύσεων. Η σεισμική δραστηριότητα μικρού βάθους (0-15 χλμ) υποδεικνύει την πολύπλοκη παραμόρφωση των επιφανειακών ιζημάτων και τμήματος του ανώτερου φλοιού. Σε μεγαλύτερα βάθη (16- 30 χλμ) η εντονότερη σεισμική δραστηριότητα συμπίπτει με το χώρο νότια της Ζακύνθου και το τεκτονικά ανυψωμένο τέμαχος της Μεσσηνίας. Οι σεισμοί ενδιαμέσου και μεγάλου βάθους χαρακτηρίζουν τη ζώνη υποβύθισης κάτω από τη δυτική Πελοπόννησο. Σε μια καθορισμένη ζώνη που συνδέεται με την διεφελκυστική υποθαλάσσια λεκάνη βορειοανατολικά των Στροφάδων τα βάθη των σεισμών ξεπερνάνε τα 90 χλμ. Αυτή η βαθιά σεισμικότητα σχετίζεται με θραύση της λιθοσφαιρικής πλάκας και διαχωρισμό της σε δύο επιμέρους τεκτονικές μονάδες, που κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες βύθισης. Οι μηχανισμοί γένεσης των σεισμών βάθους υποδεικνύουν κυρίως δεξιόστροφες κινήσεις σε οριζόντιας μετατόπισης ρήγματα. Από τη χαρτογράφηση της γεωμετρίας των ιζηματογενών στρωμάτων καθώς και των βαθύτερων στρωμάτων του φλοιού όπως αυτή προκύπτει από πραγματοποίηση σεισμικών τομών στη περιοχή, υποδεικνύεται η επώθηση της προ Απουλίας ζώνης πάνω από την Ιόνιο, ενώ τα τεκτονικά τεμάχη της Ζακύνθου και της Μεσσηνίας αποτελούν τα ανώτερα τμήματα της επωθούμενης ζώνης.

Πηγές: Papoulia, J. Makris, J. Microseismicity and active deformation of Messinia, SW Greece - JOURNAL OF SEISMOLOGY - Bibliographic details 2004, VOL 8; NUMBER 4, pages 439-451
PAPANIKOLAOU, D., FOUNTOULIS, I., METAXAS, CH. (2007) – Active faults, deformation rates and Quaternary paleogeography at Kyparissiakos Gulf (SW Greece) deduced from onshore and offshore data. Quaternary International, 171-172, p. 14-30.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΚΗΔΕΙΑΣ

Οι γλωσσικοί μας ιδιωματισμοί

Ο Μεσσηνιακός πόλεμος, ο Αριστομένης και η Σπάρτη